پروتکل H.323 استانداردی است که اجزا، پروتکلها و فرایندهایی که سرویس ارتباطی چندرسانهای فراهم میآورند را تعیین مینماید. این سرویسها شامل ارتباطات مبتنی بر صدا (Audio)، تصویر (Video) و داده به صورت Real-Time روی شبکههای Packet مانند شبکههای مبتنی بر IP میباشند. این استاندارد بخشی از ITU-T Recommendationها محسوب میشود که H.32x نامیده میشوند و خدمات ارتباطی چندرسانهای را روی شبکههای مختلف فراهم مینمایند.
در واقع در ابتدا H.323 به این دلیل ایجاد شد تا برای انتقال برنامههای کاربردی چند رسانهای روی LANها مکانیزمی فراهم گردد، اما این استاندارد به سرعت تکامل یافت تا به نیاز روز افزون برای شبکههای VoIP پاسخ داده شود. یکی از نقاط قوت H.323 دسترسپذیری تقریبا زودهنگام به مجموعهای از استانداردها بود که علاوه بر تعریف Call Model اصلی، خدمات تکمیلی که برای رسیدگی به انتظارات در ارتباطات کسبوکار مورد نیاز بود را نیز تعیین مینمودند. H.323 اولین استاندارد VoIP بود که مجوزهای لازم را جهت انتقال صدا و تصویر را روی شبکههای IP اتخاذ کرد.
بررسی اجزای H.323
استاندارد H.323 چهار جزء را مشخص مینماید که وقتی با هم در یک شبکه قرار میگیرند خدمات چندرسانهای-ارتباطیِ Point-to-Point و Point-to-Multipoint را فراهم مینمایند:
- ترمینال ها: یک ترمینالِ 323 که برای ارتباطات چندرسانهای دوطرفهی Real-Time مورد استفاده قرار میگیرد، میتواند یک رایانهی شخصی PC، یا یک دستگاه مستقل باشد که یک H.323 و برنامههای کاربردی چندرسانهای را اجرا مینماید. این ترمینال از ارتباطات مبتنی بر صدا پشتیبانی کرده و این قابلیت را دارد که از ارتباطات مبتنی بر تصویر و داده نیز پشتیبانی نماید. از آنجایی که سرویس اصلی که توسط ترمینال H.323 فراهم شده است ارتباطات مبتنی بر صدا میباشد، یک پایانهی H.323 نقشی کلیدی در خدمات IP–Telephony بازی مینماید. ترمینال H.323 میتواند یا یک PC یا یک دستگاه مستقل باشد که یک پشته H.323 و برنامههای چندرسانهای را اجرا مینماید. هدف اصلی H.323 این است که با دیگر ترمینال های چندرسانهای همکاری متقابل داشته باشد.ترمینالهای H.323 با ترمینالهای H.324 روی SCN و شبکههای وایرلیس، ترمینالهای H.310 روی B–ISDN، ترمینالهای H.320 روی ISDN، ترمینالهای H.321 روی B–ISDN و ترمینالهای H.322 روی LANهای QoS دارای سازگار میباشند. میتوان از ترمینالهای H.323 در کنفرانسهای Multipoint استفاده نمود.
- Gatewayها: یک Gateway دو شبکهی غیرمشابه را به هم متصل مینماید. یک 323 Gateway اتصالی را بین یک شبکهی H.323 و یک شبکهی غیر H.323 فراهم مینماید. برای مثال یک Gateway میتواند یک ترمینالهای H.323 و شبکههای SCN را به هم متصل کرده و بین آنها ارتباطی را برقرار نماید شبکههای SCN شامل تمام شبکههای تلفنی سوئیچینگ، مثل شبکهی PSTN میباشد. این اتصال شبکههای غیر مشابه با ترجمهی پروتکلها برای نصب و انتشار Call، تبدیل فرمتهای رسانهای بین شبکههای متفاوت و انتقال اطلاعات بین شبکههایی که توسط Gateway به هم متصل هستند انجام میگردد. بااینحال برای ارتباط بین دو پایانه روی یک شبکهی H.323 نیازی به Gateway نیست.
- Gatekeeperها:Gatekeeper را میتوان مغز شبکهی 323 محسوب نمود. Gatekeeper نقطهی مرکزی برای درخواستها (Callها) درون شبکهی H.323 است. با اینکه وجود Gatekeeperها الزامی نیست، آنها خدمات مهمی را مانند رسیدگی، اعطای حق دسترسی و احراز هویت پایانهها و Gatewayها؛ مدیریت پهنای باند؛ حسابرسی؛ صدور صورت حساب (Billing) و درخواست هزینه (Charging) فراهم مینمایند. Gatekeeperها همچنین میتوانند خدمات مسیریابی درخواست (Call-Routing) را نیز ارائه نمایند.
- Multipoint Control Unitها یا به اختصار MCUها:MCUها برای کنفرانسهای شامل سه پایانهی 323 یا بیشتر پشتیبانی ارائه مینماید. تمام پایانههایی که در کنفرانس شرکت دارند ارتباطی را با MCU برقرار مینمایند. MCU منابع کنفرانس را مدیریت میکند، با هدف تعیین Coder CODEC مرتبط با صدا یا تصویر که باید مورد استفاده قرار بگیرد بین پایانهها مذاکره مینماید و ممکن است به Stream رسانه نیز رسیدگی کند. Gatekeeperها، Gatewayها و MCUها از لحاظ منطقی اجزای جداگانهای از H.323 هستند اما میتوان آنها را به عنوان یک دستگاه فیزیکی واحد نیز به کار گرفت.
تعریف Gatekeeper
Gatekeeper یک نهاد H.323 روی شبکه است که سرویسهایی مانند ترجمهی آدرس و کنترل دسترسی شبکه را برای ترمینالها، Gatewayها و MCUهای H.323 فراهم مینماید. Gatekeeperها همچنین میتوانند خدمات دیگری را مانند مدیریت پهنای باند، حسابرسی و برنامههای شمارهگیری (Dial Planها) فراهم نمایند که میتوان جهت فراهم نمودن قابلیت فروش آنها را متمرکز نمود.
Gatekeeperها از لحاظ منطقی از Endpointهای H.323 مانند ترمینالها و Gatewayها جدا هستند و در یک شبکهی H.323 گزینهای اختیاری محسوب میگردند. اما اگر Gatekeeperی حضور داشته باشد، Endpointها باید از خدمات فراهم شده استفاده نمایند.
Zoneها و Subnetهای Gatekeeper
یک Zone مجموعهای از Nodeهای H.323 مانند Gatewayها، ترمینالها و MCUهای ثبت شده به همراه Gatekeeper است. به ازای هر Zone، تنها یک Gatekeeper فعال میتواند وجود داشته باشد. این Zoneها میتوانند Subnetها را Overlay کنند و یک Gatekeeper میتواند Gatewayها را در یک یا چند مورد از این Subnetها مدیریت نماید.
بررسی عملکرد Gatekeeper
استاندارد H.323 عملکردهای اجباری و اختیاری Gatekeeper را تعریف مینماید:
عملکردهای اجباری Gatekeeper
ترجمهی آدرس: IDهای 323 (مانند gwy1@domain.com) و شمارههای E.164 (شماره تلفنهای استاندارد) را به آدرسهای IP متعلق به Endpoint ترجمه مینماید.
کنترل پذیرش: پذیرش Endpoint را در شبکهی 323 کنترل مینماید. Gatekeeper جهت دستیابی به این مهم از موارد زیر استفاده مینماید:
- پیامهای ثبت، پذیرش و وضعیت یا به اختصار RAS متعلق به 225
- درخواست پذیرش (ARQ)
- تایید پذیرش (ACF)
- رد پذیرش (ARJ)
کنترل پهنای باند: شامل مدیریت الزامات پهنای باند Endpoint میباشد. Gatekeeper جهت دستیابی به این مهم از پیامهای RAS متعلق به 225 استفاده مینماید:
- درخواست پهنای باند (BRQ)
- تایید پهنای باند (BCF)
- رد پهنای باند (BRJ)
مدیریت Zone – Gatekeeper برای تمام Endpointهای ثبت شده در Zone، برای مثال کنترل فرایند ثبت Endpoint، مدیریت Zone را فراهم مینماید.
عملکردهای اختیاری Gatekeeper
- حق دسترسی درخواست: Gatekeeper با این قابلیت میتواند دسترسی به ترمینالها یا Gatewayهای خاصی را محدود کرده و یا Policyهای Time-of-Day را برای محدود نمودن دسترسی به کار بگیرد.
- مدیریت درخواست: Gatekeeper با این قابلیت اطلاعات درخواست فعالی را حفظ کرده و برای مشخص کردن Endpointهای مشغول یا محدود نمودن درخواستها از آن استفاده مینماید.
- مدیریت پهنای باند: Gatekeeper با این قابلیت میتواند وقتی که پهنای باند مورد نیاز در دسترس نیست، پذیرش را رد نماید.
- سیگنالینگ کنترل درخواست: Gatekeeper با این قابلیت میتواند با استفاده از مدل Gatekeeper-Routed Call Signaling یا به اختصار GKRCS، پیامهای Call-Signaling را بین Endpointهای 323 مسیریابی (Route) نماید. از سوی دیگر این قابلیت به Endpointها این توانایی را میدهد که پیامهای Call-Signaling را مستقیما به یکدیگر ارسال کنند.
نکته: Gatekeeperهای Cisco IOS مبتنی بر Direct Endpoint Signaling میباشند و از GKRCS پشتیبانی نمیکنند.
H.323 Protocol Suite
H.323 Protocol Suite به سه بخش کنترلی زیر تقسیم میشود که در این قسمت به بررسی مورد اول آن می پردازیم.
- RAS (H.225) Signaling
- (Call Control/Call Setup (H.225
- Media Control و Transport (H.245) Signaling
H.225 RAS Signaling
RAS پروتکل علامتدهی (Signaling) مورد استفاده بین Gatewayها و Gatekeeperها میباشد. کانال RAS پیش از هر کانال دیگری باز میشود و از کانالهای نصب درخواست و انتقال رسانه مستقل است.
- RAS از پورتهای 1719 (پیامهای 225 RAS) و 1718 (Multicast Gatekeeper Discovery) متعلق به User Datagram Protocol یا به اختصار UDP استفاده میکند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
